Στις ΗΠΑ, επί 50 περίπου χρόνια, ήτοι από την απόφαση-ορόσημο Roe v. Wade (1973) του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, αναγνωριζόταν η συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος των γυναικών στην άμβλωση, φυσικά με τους γνωστούς περιορισμούς που λίγο-πολύ ισχύουν εν γένει στον δυτικό κόσμο. Μπορεί μεν να διατυπώνονταν κατά καιρούς διαφορετικές προσεγγίσεις ή ενστάσεις κοσμοθεωρητικής, θεολογικής ή άλλης φύσεως, αλλά σε νομικό επίπεδο τα πράγματα είχαν αποκρυσταλλωθεί. Μέχρι που ήρθε η φετινή απόφαση του ιδίου Δικαστηρίου, η περίφημη Dobbs (24.6.22), στην οποία το Δικαστήριο, με τη νέα συντηρητική του πλέον πλειοψηφία και με επιχειρηματολογία ελάχιστα πειστική, έκρινε ότι το εν λόγω δικαίωμα δεν κατοχυρώνεται συνταγματικά και, έτσι, απόκειται στην ευχέρεια των Πολιτειών να ρυθμίσουν το ζήτημα κατά το δοκούν (λ.χ. απαγορεύοντας την άμβλωση ακόμη και σε περίπτωση βιασμού!). Η βεβαιότητα δικαίου, που είχε δημιουργηθεί επί δεκαετίες στο εν λόγω ζήτημα και στην οποία έδιναν πίστη ιδίως οι γυναίκες, ανετράπη αίφνης, απλώς εξαιτίας διαφορετικών κοσμοθεωρητικών αντιλήψεων των δικαστών, και όχι εξαιτίας κάποιου σοβαρού λόγου που επέβαλλε αλλαγή πλεύσης. Και η ανησυχία είναι μήπως η νέα θεώρηση επεκταθεί πλέον και σε άλλα ζητήματα, όπως λ.χ. ο γάμος ομοφύλων (όπως προανήγγειλε ήδη ο δικαστής Thomas στην Dobbs). Μπορεί, όμως, το ποτάμι να γυρίσει πίσω;
Πιστεύω πως εν τέλει κάτι τέτοιο δύσκολα θα συμβεί. Οι μάχες που θα δοθούν στις ΗΠΑ το επόμενο διάστημα θα είναι ασφαλώς αρκετές. Αλλά τα τελευταία μηνύματα αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Στις πρόσφατες ενδιάμεσες εκλογές φαίνεται ότι το δικαίωμα στην άμβλωση συνέβαλε αρκετά στις κρίσιμες ήττες που υπέστησαν ο Τραμπ και Ρεπουμπλικανοί υποψήφιοι. Επίσης, τις προηγούμενες ημέρες ψηφίστηκε από το Κογκρέσο ο σημαντικός νόμος για την προστασία του γάμου ομοφύλων και του διαφυλετικού γάμου (Respect for Marriage Act).
Τόσο η τελευταία προστασία όσο και η κατ’ αρχήν αναγνώριση του δικαιώματος στην άμβλωση εδράζονται σε μία κοινή ηθικοδικαϊκή παραδοχή, όπως αυτή έχει διατυπωθεί από τον φιλόσοφο του δικαίου Ρόναλντ Ντουόρκιν: η αντίληψή μας περί της αξίας του ανθρώπου σε μία κοινότητα απαγορεύει την καθυπόταξή μας (subordination) στις όποιες ηθικές αντιλήψεις μέρους της κοινότητας ή ακόμη και της πλειοψηφίας αυτής· απαγορεύει, δηλαδή, να αποδεχθούμε ότι άλλοι άνθρωποι δικαιούνται να μας υπαγορεύουν βασικές βιοτικές μας επιλογές, επειδή εκείνοι θεωρούν εσφαλμένες κάποιες προσωπικές μας αξίες ή επιλογές. Τη βασική αυτή φιλελεύθερη παραδοχή ενστερνίζονται πλέον ευρέα στρώματα της αμερικανικής, αλλά και της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Πρόκειται για ένα ισχυρό αξιακό κεκτημένο. Φυσικά και μένουν ακόμη αρκετά πράγματα να γίνουν, αλλά το ποτάμι της ηθικής ανεξαρτησίας (ethical independence) δύσκολα μπορεί να γυρίσει πίσω.
[Δημοσιεύτηκε στα Νέα της 31.12.22&1.1.23]