Η πρόσφατη τοποθέτηση του κυβερνητικού εκπροσώπου δείχνει ότι η Κυβέρνηση δεν προτίθεται να καταθέσει ειδική ρύθμιση που να αποκλείει τη δυνατότητα συμμετοχής του Η.Κασιδιάρη στις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές. Φαίνεται ότι αυτή τη φορά επικράτησε πολιτική σύνεση, μολονότι σε νομικό επίπεδο ένας τέτοιος αποκλεισμός δεν θα προσέκρουε στα συνταγματικά εμπόδια που υφίστανται για τον αποκλεισμό συμμετοχής κόμματος στις βουλευτικές εκλογές. Υπενθυμίζεται ότι για την τελευταία περίπτωση εισήχθησαν από την προηγούμενη Κυβέρνηση της ΝΔ διαδοχικές ειδικές ρυθμίσεις (βλ. άρ. 32 του π.δ. 26/2012), για τη συνταγματικότητα των οποίων μερίδα νομικών –εν οις και ο γράφων– εξέφρασε σοβαρές επιφυλάξεις. Ας δούμε, όμως, πώς έχουν τώρα τα πράγματα:
Στη νομοθεσία για τις αυτοδιοικητικές εκλογές δεν προβλέπεται ειδικό κώλυμα εκλογιμότητας λόγω πρωτόδικης καταδίκης, ακόμη και για κακούργημα – όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Η.Κασιδιάρη, καταδικασθέντος πρωτοδίκως για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης. Η απουσία δε μιας τέτοιας ρητής πρόβλεψης δεν μπορεί κατ’ εμέ να αναπληρωθεί με εφαρμογή εδώ των αμφιλεγόμενων ρυθμίσεων του άρ. 32 του π.δ. 26/2012 για τον αποκλεισμό συμμετοχής κόμματος στις βουλευτικές εκλογές: στη νομοθεσία για τις αυτοδιοικητικές εκλογές (άρ. 15 παρ. 4 του ν. 4804/2021) γίνεται μεν παραπομπή (ανάμεσα σε άλλες διατάξεις) στο επίμαχο άρ. 32, αλλά η παραπομπή αυτή μάλλον αφορά στα τυπικά της διαδικασίας υποβολής των δηλώσεων υποψηφιότητας (παρ. 2 & 3 του άρ. 32 – λ.χ. ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων), παρά στην παραπάνω δυνατότητα αποκλεισμού (παρ. 1 του άρ. 32). Εξάλλου, ας μη ξεχνάμε ότι στις αυτοδιοικητικές εκλογές ο έλεγχος των προσόντων εκλογιμότητας δεν διεξάγεται από ειδική σύνθεση του Αρείου Πάγου (όπως πλέον στις βουλευτικές εκλογές), αλλά από τα κατά τόπον αρμόδια πρωτοδικεία, που προβαίνουν σε τυπικό μόνον έλεγχο. Συνεπώς, εφόσον τα πράγματα μείνουν ως έχουν, ο Η.Κασιδιάρης μπορεί να κατέλθει ως υποψήφιος στον Δήμο Αθηναίων.
Ωστόσο, αν εκλεγεί στο δημοτικό συμβούλιο, τότε θα έρθει αντιμέτωπος με τη ρύθμιση του άρ. 236Α του ν. 3852/2010, η οποία προβλέπει ότι αιρετός που καταδικάζεται πρωτοδίκως για κακούργημα τίθεται αυτοδικαίως σε αργία – ενώ μετά την τυχόν αμετάκλητη καταδίκη του εκπίπτει αυτοδικαίως από το αξίωμά του (άρ. 236 του ιδίου νόμου). Έτσι, βάσει της εν λόγω ρύθμισης, ο Η.Κασιδιάρης θα τεθεί αυτόματα σε αργία εφόσον εκλεγεί. Για να είμαστε ακριβείς, πάντως, κατά τη γραμματική της διατύπωση η ρύθμιση του άρ. 236Α αφορά σε καταδίκη που επέρχεται κατά τη διάρκεια της θητείας του αιρετού, και όχι σε καταδίκη που έχει προηγηθεί της εκλογής του. Εν τούτοις, η τελολογία-ratio της ρύθμισης επιτρέπει την εφαρμογή της και στην περίπτωση της καταδίκης για κακούργημα προ της εκλογής (βλ. και Εγκύκλιο ΥπΕσ υπ’ αρ. 638/02.11.2022).
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι η κυβερνητική πλευρά αντιλαμβάνεται πλέον, ιδίως μετά την είσοδο του κόμματος των Σπαρτιατών στη Βουλή, ότι γενικότερα οι απαγορεύσεις συμμετοχής σε εκλογές, πέρα από τα σοβαρά νομικά ζητήματα που θέτουν, πάσχουν και σε επίπεδο αποτελεσματικότητας-σκοπιμότητας: αφενός μεν μπορούν να παρακαμφθούν, αφετέρου δε ενδέχεται να προκαλέσουν αποτελέσματα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα, ηρωοποιώντας πρόσωπα και καταστάσεις και ενισχύοντας την αντισυστημική ψήφο. Aσφαλώς, η φιλελεύθερη δημοκρατία αμύνεται έναντι των εχθρών της. Η πρωτόδικη ποινική καταδίκη των μελών της νεοναζιστικής ΧΑ αποτελεί περίτρανη απόδειξη γι’ αυτό. Ωστόσο, όπως έχω υπογραμμίσει και με άλλη αφορμή, η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν αυτοαναιρείται, ακόμη και όταν συγκρούεται με τους πιο μισητούς εχθρούς της· δεν απεμπολεί, ακόμη και τότε, θεμελιώδεις αξίες της. Εξ όσων φαίνεται, η πρόσφατη εμπειρία των εθνικών εκλογών μάς έκανε σοφότερους αναφορικά με τον δέοντα τρόπο αντιμετώπισης των εχθρών της δημοκρατίας, ιδίως προς την κατεύθυνση αποφυγής εισαγωγής «φωτογραφικών» ρυθμίσεων της τελευταίας στιγμής.
[Δημοσιεύτηκε στα Νέα της 5.8.23, σελ. 15]