Όσο μεγαλώνει κανείς, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρήσει την παρρησία του στον δημόσιο διάλογο. Κι αυτό γιατί με τον χρόνο αυξάνονται κυρίως οι κοινωνικές και επαγγελματικές εξαρτήσεις. Έτσι, αποφεύγει κανείς να συγκρουστεί, να πει δυσάρεστες αλήθειες, να στηλιτεύσει νοσηρά φαινόμενα, να πικράνει φίλους και γνωστούς, να γκρεμίσει γέφυρες στο κοινωνικό και το επαγγελματικό του περιβάλλον. Η κοινωνική μοναξιά και ο χαρακτηρισμός του «sui generis» φοβίζουν. Αλλά υπάρχουν και ορισμένοι δημόσιοι διανοητές –δυστυχώς πολύ λίγοι πλέον– που το μπορούν, που σηκώνουν αυτό το βάρος. Που δεν ενδιαφέρονται να είναι πρωτίστως ευχάριστοι και αρεστοί στους άλλους, που έχουν πραγματικό έρωτα για την αλήθεια στον δημόσιο διάλογο –ακόμη και αν κάποτε σφάλλονται–, που έχουν ειλικρινείς και βαθιές ανησυχίες για το μέλλον της κοινωνίας. Που πιστεύουν ότι ο δημόσιος λόγος, η οξεία δημόσια παρέμβαση και η κριτική σε πρόσωπα και καταστάσεις μετρούν, ωφελούν την κοινωνία, μπορούν να επηρεάσουν τα πράγματα. Που πορεύονται τον δρόμο της πνευματικής εντιμότητας. Που θέλουν να έχουν μια ζωή δικό τους κτήμα, όχι μια «ξένη φορτική», που άγεται και φέρεται «στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησία».
Ένας τέτοιος δημόσιος διανοητής υπήρξε ο καθηγητής Στ.Τσακυράκης. Λόγω και έργω. Και με τις δημόσιες τοποθετήσεις του και με τη στάση ζωής του. Δεν επέτρεψε στον εαυτό του να μπει στη λογική των κοινωνικά «επιβαλλόμενων» εκπτώσεων και συμβιβασμών (μικρών ή μεγάλων). Απέφυγε να εξαρτήσει τη ζωή και τη δημόσια παρουσία του από τις βουλές των άλλων· δεν έπαυσε στιγμή να είναι ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου της ζωής του. Και είχε τη μεγάλη και σπάνια χαρά, η στάση αυτή ζωής του να αναγνωριστεί και να τιμηθεί εν ζωή, προπάντων από τους πολυπληθείς μαθητές του, που τόσο αγαπούσε ο ίδιος και οι οποίοι τον αγκάλιασαν, εμπνεύστηκαν από το παράδειγμά του και ακόμη τον μνημονεύουν (τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του) με βαθιά αγάπη και σεβασμό. Οι θαυμαστές του, μάλιστα, πολλαπλασιάστηκαν μετά θάνατον. Ακόμη και όσοι δεν βρίσκονταν κοντά στις επιστημονικές ή ιδεολογικο-πολιτικές του θέσεις ή κάποιοι που δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί τι πραγματικά πρέσβευε εκείνος εκδηλώνουν συχνά την εκτίμηση και τον θαυμασμό τους για το έργο του και τη στάση ζωής του· προφανώς, η λάμψη του πνευματικού του διαμετρήματος ασκεί έντονη έλξη προς πολλαπλές κατευθύνσεις.
Το βιβλίο «Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ» του Στ.Τσακυράκη (ΠΕΚ, 2021), που παρουσιάζεται τη Δευτέρα 6.6 στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, είναι ένα έργο αναφοράς για την ελληνική νομική επιστήμη, αλλά και γενικότερα για τα ελληνικά γράμματα. Μέσα από τις σελίδες του γίνεται φανερό ότι ο καθηγητής μας αντιλαμβανόταν την ελευθερία του λόγου ως θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης προσωπικότητας, ως βασικό μέσο αυτοπραγμάτωσης του ατόμου και, συνάμα, ως συστατικό στοιχείο του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο Στ.Τσακυράκης έδωσε μάχες για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα δικαιώματα, την ελευθερία της έκφρασης. Οι μάχες αυτές δόθηκαν πάντα την κρίσιμη στιγμή που το σίδερο έκαιγε και πολλοί φοβούνταν να το ακουμπήσουν, όταν η μάχη ήταν ακόμη αμφίρροπη. Την ικανότητα της ευθυκρισίας και της τόλμης την διατήρησε μέχρι τέλους στη δημόσια παρουσία του, ακόμη κι αν στεναχώρησε ενίοτε φίλους και γνωστούς. Και είμαι σίγουρος ότι και σήμερα θα είχε πολλά να πει για πρόσωπα και πράγματα. Και πραγματικά σκέφτεται κανείς, με μελαγχολία, πόσο λείπουν σήμερα από τον δημόσιο λόγο φωνές αδέσμευτες σαν αυτήν του Στ.Τσακυράκη. Ενός διανοητή που στον δημόσιο βίο του πολιτεύτηκε με πνεύμα ελεύθερο, όπως έλεγε στον Επιτάφιο ο Περικλής.
[Δημοσιεύτηκε στην εφημ Τα Νέα του Σαββάτου της 04.06.22]